Documents da Tujetsch

Archiv communal Tujetsch

Archiv vegl avon 1800

Document1380A← 1380,
pli vegl document original egl archiv communal

 

Documents nr. 1 – 51
1. 1252, december, ils 20
Avat Heinrich da Werdenberg da Mustér dat per feudum a cavalier Wilhelm de Pultengia (Putnengia) il casti Castilium sur Sumvitg.

Original maunca. Il regest avon maun screts suenter Mohr, Codex Diplomaticus, tom I, nr. 226

2. 1285, fevrer, ils 9
Missiv dalla claustra da Mustér e da ses ministrials ad Ursera e Tujetsch ad Antonius de Carnisio, plevon dalla diocesa da Milaun e caplon dil papa, pertuccont acquisiziun da possess che apparteneva pli baul alla claustra.

Tenor Mohr, Cod. Dipl., tom II nr. 28; il medem tenor avat Placidus da Nossadunnaun, Lit. Disert. nr. 11 (original latin).

3. 1300, fenadur, ils 26
Nicolaus, avat da Mustér, schenghegia cul consentiment dil canvent: la ludeivla dunna Berchta, la feglia dil sempel um Weiland Egidius da Tujetsch, numnaus dil casti, che s’auda alla claustra, cun lur affons d’oz e pli tard, en num da Diu, alla claustra da Wettingen.

Register tenor Mohr, reg. da Mustér nr.75, e Schmid, historia dils stat liber Uri, II, 213 e Mohr, Cod. Dipl., tom II nr. 96.

4. 1338, mars, ils 29
Brev da dertgira digl avat Thuringus (da Attinghausen) da Mustér e dil magistrat Johannes de Luceria, Judex Ecclesiae Curiensis, en ina dispeta denter ils plevons dalla baselgia da Tujetsch, da Mustér e Medel e ses subdits; pertuccont tscheins ed obligaziuns per „Verschgang“.

Original, pergameina, latin, egl anniversari da Tujetsch sin pagina 38a.

5. 1380, avrel 25
Peter Hainragutt e ses dus fegls Jakob e Marti engiran da sesutametter alla dertgira da Tujetsch ni Mustér pert. lur dretgs pertuccont l’alp Val Giuv.

Original, tudestg, pergameina, egl archiv dalla pleiv, nr. 81. Sigiladers: Rudolf Venr. d.Z. Untervogt zu Disentis, cun siu sigil. Sigil ruts naven.

6. 1390, mars 25
Avat Johannes e conventuals dalla casa da Diu a Mustér vendan als habitonts da Tujetsch il daner sin nuorsas per 103 „churwälsche Mark“. Document transcret (P. Tomaschett)

Original, tudestg, pergameina egl archiv dalla pleiv, nr. 82. Sigiladers: avat e convent da Mustér, sigil maunca.

7. 1391, november, 10
Cunvegnientscha dils habitonts da Tujetsch pert. las alps „Gamertal„, Val Giuv e Val Mila ed auters cuolms, pastiras ed alps che s’audan tier las avon numnadas alps, ch’ils dretgs da quellas sappien vegnir vendidas mo a commembers dalla societad cooperativa.

Original, tudestg, pergameina, egl archiv dalla pleiv, nr. 83. Sigiladers: Avat Johannes da Mustér cul sigil digl avat, sigil maunca.

8. 1398, avrel, 9, document dalla legalisaziun digl onn 1543
Renovaziun dalla brev dils vischins da Tschamut pertuccont lur alp, l’alp Tschamut.

Original, tudestg, pergameina, cun copia da pupi. Sigiladers: Avat  Johannes e convent da Mustér.

9. 1456
Notizias da Georgius de Passeyer, plevon a Sedrun, davart ils schabetgs da 1453, pertuccont l’elecziun digl uestg a Cuera.

Original, latin, pergameina, culau sin la pagina interna dalla cuviarta lenn egl anniversari da Tujetsch.

10. 1487, october, 27
Avat Johannes da Mustér realisescha cun 300 guldas (rheinische) en daner lucernes, la resligiaziun dil feudum dall’alp Curnera che ei entras la mort da dunna Verena von Moos returnada alla claustra e fuva surdada al fegl da quella.

Regest e copia sinops. annal. Dis. fol. 27b e Mohr reg. da Mustér, nr. 226. (Copia maunca!)

11. 1490, schaner, 10
Papa Innocenz VIII empresta alla claustra da Mustér sin giavisch da avat Johannes Schnag il dretg da collatura, che apparteneva gia da vegl enneu alla claustra per las biaras vischnauncas dalla Surselva e sutametta danovamein la baselgia parochiala da Sogn Gion Battesta a Mustér, la baselgia da Nossadunna a Breil e la baselgia da s.Vigeli a Tujetsch, per adina alla claustra.

Copia en avat Placidus lit. 27a, sinopsis Annal. Dis. fol. 27b e Mohr, regester da Mustér, nr. 228.

12. 1491, december, 4
Pader Balthasar ord igl uorden dils predicaturs, uestg da Toja, vicari general digl uestg Heinrich da Cuera, benedescha la caplutta (? zu St. Jakob) en Tujetsch cun treis altars.

Original, latin, pergameina, egl archiv dalla pleiv, nr. 84, incl. copia latina.

13. 1529, fevrer
Cun appellar als artechels da Glion recloman Gaudenz de Mont da Löwenberg, Johann Schmid da Glion, sco ugau dils affons da Balthasar da Strada, Placi de Pultengia e Nicolaus Wiezel, pervia dalla restituziun dalla alp Nalps sin terren da Tujetsch, ch’ei entras fundaziun da decennis ida vi alla claustra da Mustér. Els sco artavels dals fundaturs pretendien anavos l’alp Nalps.

Regest ord Synops. annal. Dis. 98 a Th. v. Mohr, regester da Mustér, nr. 282.

14. 1532
Martin (II Winkler da Schanfigg), avat da Mustér surdat en brat al Burgameister Michael de Mont da Cuera, ina casa a Cuera en proprietad dalla claustra da Mustér e survegn persuenter il bein Quadras sper Brulf sin terren da Mustér dalla dunna Margaretha Berther e divers tscheins sin beins a Funs sper Mustér, a Tujetsch e Trun.

Regest a copia en Synpos. annal. Dis. nr. 100. Cumpareglia leutier Mohr, regests da Mustér nr. 289.

15. 1538, fevrer
Renovaziun dalla brev dils vischins da Tujetsch pertuccont ils dretgs ed obligaziuns dils possessurs dall’alp Giuv, Gamer e Mila digl onn 1391, november ils 10, scretta sin giavisch da quels che possedan dretgs dallas sura numnadas alps, entras ina dertgira a Mustér.

Original, pergameina, tudestg, egla archiv dalla pleiv, nr. 86. Sigilaus cul sigil dal cumin dalla Cadi, sigil penda.

16. 1540, 12
Avat Paulus (Nicolai) da Mustér venda, influenzaus dil cussegl da signurs feudals, a Martinus Farisino (Varese) da Faido, ad Albertus Schwarz e Jakobus Schanovius, l’alp Curnera che apparteneva alla claustra.

Regest e copia ella Synops. annal. Dis. pag. 105; Eichhorn, Ep. Cur. pag. 251, e Mohr, regesta da Mustér nr. 298, pag. 43.

17. 1543 (copia digl onn 1845)
Renovaziun dalla brev dils vischins da Tschamut pert. l’alp Tschamut arisguard obligaziuns visavi la claustra da Mustér.
Original, pergameina, tudestg
Sigiladers: Igl avat Paul Nicolai dalla claustra da Mustér, giuncher Jakob von Sax, mistral dalla Cadi e Hans Florin da Tschamut, sigils pendan.

Document  en nr. 8. Copia tenor Muoth.

18. 1548, matg, 29
Brev da sentenzia dalla dertgira dils XV a Trun, entras la quala las allocuziuns da Herkules de Capol da Flem, en favur da sia dunna ord la schlatta da quels de Pultengia cun appellar als artechels da Glion da 1526 pert. l’alp Nalps sin territori da Tujetsch, ein vegnidas refusadas entiramein.

Regest ord Synops. annal. Dis. fol. 42, e Mohr, regesta da Mustér, nr. 303.

19. 1551, november, 11
Juli Paul de Tujetsch venda cul cunsentiment da sia dunna Helena a Marti Tschenz 4 flurins tscheins annual per 80 flurins valuta da Mustér.
Original, pergameina, tudestg.
Sigiladers: Gilli Maissen, mistral dalla Cadi, cul sigil dalla dertgira da Mustér, sigil maunca.

20. 1555
Rodel da tscheins dils vischins da Tujetsch. Cuntegn registraziuns dad imprests a singuls vischins ed ils tscheins culponts dils debiturs tochen viaden el 17avel tschentaner. Per part van las registraziuns anavos tochen sils anno 1550.
Original, pergameina, tudestg, volum en folia da 26 paginas.

21. 1557, matg, 12
Brev da sentenzia dalla dertgira dalla Cadi pert. dispeta davart il viadi practicaus sur il dargun numnaus „Dragunn„.
Original, pergameina, tudestg, cun copia sin pupi.
Sigiladers: Gilli Maissen, mistral. Sigil maunca.

22. 1563, settember, 12 (Copia 1 dil document; copia 2 dil document)
Contract denter la glieud da Tujetsch e quels dalla Val d’Ursera pert. ils cunfins e pastira sil Cuolm Crispalt; suenter quel va il vegl cunfin sper il crap grond sper via sil spartauas e da quel encunter miezdi tut agrad entochen sil spitg dil cuolm. La lingia da cunfin dil territori da mintgin duei era survir sco cunfin da stadi, il crap cunfin anflaus sil crest sul lag vegn sligiaus si.

Original, pergameina, tudestg.
Sigiladers: Las duas valladas Mustér ed Ursera cun lur sigils. Sigils pendan.

23. 1579
Brev da sentenzia dalla dertgira dalla Cadi sut il mistral Menicus Buldet (da Breil) en ina tgisa dil prenci-avat Cristian de Castelberg da Mustér, pert. dretgs d’alp a Val Val e Val Giuv.

Copia, pupi, tudestg, senza sigil. Cumpareglia tier sura copia Muoth, Bündner Monatsblatt 1898, pag. 74ff..

24. 1587
Rodel da tscheins dalla caplutta da s. Onna a Camischolas. Cuntegn las impurtaziuns da tscheins e fundaziuns alla numnada caplutta el decuors dil 16/17avel tschentaner.

Original, pergameina, tudestg, volum en folio da 30 paginas buca numeradas.

25. 1609
Statalter, cussegl e vischins da Tujetsch vendan als vischins e possessurs a Tujetsch lur atgna alp, numnadamein il Cuolm Cavorgia cul Plaun Pardatsch da quella vart dall’aua, tut lu in en l’auter per 1524 flurins, da quintar 15 bazs per in flurin.

Original, pergameina, tudestg. Sigiladers: Cristian de Castelberg da gliez temps mistral e bandierel, cul sigil dil cumin.

Sigil penda. Leutier ina copia sin pupi da plitard.

26. 1616
Statalter e cussegl e tuts vischins da Tujetsch lubeschan al scarvon Jakob de Balliel, nov dretgs, ch’el possedeva ell’alp Cavorgia cun la cundiziun ch’el hagi negin dretg d’acquistar aunc dapli dretgs.

Original, pergameina, tudestg, formescha aschunta tier document nr. 25.

27. 1616
Folio 5 digl anniversari cuntegn ord vesta per l’enconuschientscha dallas schlattas en Surselva in fetg custeivel register dils commembers dalla confraternitad da s.Giachen, anno 1616. Da gliez temps fuva Sebastian a Castelberg avat dalla claustra da Mustér.

Original, pergameina, latin, nudau da plevon Jodocus de Rungs. Cumpareglia anniversari copia sut cudischs 16.1! Il register da nums ei cumparius cumpletamein ella Crestomazia tom II.

28. 1618 – 1622
Sin folio 12a digl anniversari ha plevon Barclamiu Derungs nudau in en differents puncts fetg interessant plogn sur dil temps nausch: discletg, uiara, revolta, malsogna e carischia duront ils onns 1618 – 1622.

Original, pergameina, tudestg. Cumpariu en Crestomazia tom II, pag. VII.

29. 1625, october, 15  (copia dil document da 1625)
Statalter e cussegl e tuts vischins da Tujetsch vendan a vischins e possessurs a Tujetsch lur atgna alp, l’alp Maighels, Cavradi e Surpalits sur Tschamut per 1672 flurins cun la cundiziun che quellas alps astgien buca vegnir affittadas ni vendidas vinavon.

Original, pergameina, tudestg. Sigliaders: Bandierel Plasch Janal, da gliez temps mistral dalla Cadi cul sigil da cumin. Sigil penda.

30. 1629, avrel, 3
Treis possessurs d’alp vegnan sclaus entras la cooperativa d’alp sco possessurs dallas treis alps Maighels, Cavradi e Palits. Els retscheivan per lur part da 26 dretgs vid las sura numnadas alps l’alp Cavradi sco possess persunal.

Sura cunvenziun ei vegnida scretta sco aschunta da nr. 29. Suttascripziuns: Jacobus Jagmet, Notarius publicus Coenobi et Comunitatis Disertinensis. Cumpareglia tier sura document Muoth Bündner Monatsblatt 1898 pag 40 ff..

31. 1629, avrel, 3
Statalter e cussegl e tuts vischins da Tujetsch vendan a Johannes dell Dege John Liulscha da Sumvitg lur atgna alp Cavradi enteifer Montraviers per 286 flurins, resalvau il dretg als vischins da Tschamut da saver ir cun las cauras ella numnada alp e schar pascular.

Original, pupi, tudestg. Sigiladers: Jakob Berther, da gliez temps mistral dalla Cadi, cul sigil da dertgira. Sigil smaccaus en.

32. 1645, uost, 11
Brev da dertgira dalla Cadi en in plogn encunter ils vischins da Tujetsch pert. dretgs d’alp dall’alp Gamer e Giuv.

Original, pergameina, tudestg. Sigiladers: Jakob Florin Heinrich de Freiberg, cul sigil da cumin. Sigil maunca. Document en dus exemplars. Sin quella plinavon scret en ils documents sut suandontas nr.: nr. 33 dils 19.6.1647; nr. 34 dils 18.3.1655; nr. 35 dils 26.5.1656; nr. 37 dils 3.,7., e 19.1.1663; nr. 38 dils 17.1.1664 ei mo en in exemplar sco aschunta avon maun. Cumpareglia Muoth Bündner Monatsblatt 1898, pag. 104 ff..

33. 1647, zercladur, 19
Cunvenziun denter ils vischins da Mustér ed ils vischins da Tujetsch pert. las alps Gamer e Giuv.

Original, pergameina, tudestg. Aschunta tier document nr. 32.

34. 1655, mars, 18
Sclariment pertuccont il diever dils dus tocs sut Cuolmuot e sut Traviarses la primavera: ils vischins dils dus sura numnai tocs astgan guder quels la primavera per 10 ni 11 dis avon la cargada cun lur muvel, silsuenter dueien els bandunar lur mises e dar liber schibein l’alp sco quels dus tocs.

Original, pergameina, tudestg. Sura text ei ina aschunta da nr. 32.

35. 1656, matg, 26
Partiziun dils dretgs d’alp d’omisduas cooperativas suenter vegls dretgs da cargar, numnadamein 157 en Val Giuv e Gamertal 192. Da quels tucca ei Mustér cun 90 vaccas.

Original, pergameina, tudestg. Text sco aschunta tier document nr. 32.

36. 1663, november 11
Joahannes Berther da Mustér venda als vischins ed all’entira pleiv Tujetsch 14 dretgs d’alp en Val Val e Val Giuv per 20 crunas il dretg e resalva 7 dretgs per agen diever.

Original, pergameina, tudestg. Sigiladers: Cauderschader della Torre, da gliez temps mistral dalla Cadi, cul sigil da cumin. Sigil maunca.

37. 1663, schaner, 3., 7., e 19
Ils pursanavels da Mustér vendan ni brattan lur dretgs d’alp en Val Giuv e Gamertal alla pleiv da Tujetsch.

Original, pergameina, tudestg. Text ei aschuntaus tier document nr. 32.

38. 1664, schaner, 17
Pleiv e vischins da Tujetsch declaran dad haver cumprau e sigilau si tuts dretgs d’alp. Aschia daventan las alps Val Giuv e Val Val, vendidas a divers vischins ils onns 1609, 1626 e 1629 e daventadas alps da cooperativas, puspei alps da vischnaunca.

Original, pergameina, tudestg.Aschunta tier document nr. 32.

39. 1666, matg ils 27/28
Plogn da cassaziun e postulat encunter ina decissiun „in comunitatiam“ dils 22 da matg 1665, denter ils vischins da Tujetsch ed ils possessurs d’alp dall’alp Nalps da magher.

Original, pupi, tudestg. Suttascripziuns: Antoni de Contrin, scarvon da cumin.

40. 1669, mars, 28
Scriver dalla autoritad da dertgira da cumin als singuls vischinadis cun la damonda da cunsentiment da vendita dil vicariat e la sindicatura en Valtelina, pervia dalla cassaziun dils gronds deivets dalla podestaria a Morbengo.

Original, pupi, tudestg. Suttascripziuns: Mistral e cussegl.

41. 1669, uost, 9
Cunvenziun denter avat e cunvent da Mustér e la pleiv da Tujetsch; leusuenter ha la Casa da Diu ni lur affittaders il dretg d’untgida per l’alp Nalps en cass da neiv oragiu egl Uaul Baselgia.

Original, pergameina, tudestg. Sigiladers: Conradin de Medel, da gliez temps mistral dalla Cadi ed avat e convent da Mustér. Sigil da cumin, sigil dalla abbazia e convent pendan.

42. 1672, uost, 19
Cunveziun denter ils vischins da Tujetsch d’ina vart ed ils vischins dalla Leventina (Faido e Tessin) da l’autra vart pert. l’extensiun, ils dretgs e cunfins dall’alp Curnera. La brev da cumpra duei denton restar en vigur. Tut las autras cunvenziuns dueien denton vegnir sligiadas si ed ils cunfins dueien vegnir fixai e rugalai da niev.

Original, pupi, talian. Sigiladers: Avat Adalbert de Medel e Castelberg da Mustér cul sigli dalla abbazia. Sigil smaccaus en.

43. 1676, uost, 22
Plogn dalla vischnaunca d‘Ursera pervia da fraudaziun ellas alps davart dalla vischnaunca da Tujetsch, principalmein da lur pastur Jon Jacomet, sill’alp Alpsu, la Tagliola e Purderen.

Original, pupi, tudestg. Suttascripziun: Mistral e cussegl d‘Ursera.

44. 1680, fevrer, 9, (copia dil document) (transcripziun)
Decissiun en ina dispeta denter statalter, cussegl e pleiv da Tujetsch ed ils artavels da Flurin Spescha sco possessur dalla alp Cavradi.

Original, pergameina, tudestg. Sigiladers: Johannes de Fontana, da gliez temps mistral dalla Cadi, cul sigil da cumin. Sigil penda.

45. 1681, zercladur, 26
Brev da hipoteca da Jakob da Rinau alla pervenda da s.Vigeli, pleiv da Tujetsch, per 84 flurins, segirau cun casa, bein e schischom a Plounca sur Camischolas-sura, encunter in tscheins annual da 3 rizzers per mintga flurin.

Original, pupi, tudestg. Sigiladres: Casper de la Thurr, da gliez temps mistral dalla Cadi, cul sigil dalla vischnaunca.

46. 1708
Igl avat da Mustér venda als vischins da Tujetsch l’alp Cavorgia da Sax per 950 flurins.

Original, pupi, tudestg. Suttascripziuns: Avat Adalbertus da Mustér e statalter Johann Mon.

47. 1719, zercladur, 25
Brev da plogn dil mistral e cussegl d‘Ursera pervia da donns ellas alps Gamertal, caschunai entras vischins da Tujetsch.

Original, pupi, tudestg. Suttascripziun. mistral e cussegl d‘Ursera.

48. 1721, uost, 16
Cunvenziun en caussa dispeta denter la pleiv Tujetsch ed ils possessurs dalla alp Nalps da magher da Mustér pert. diever da lenna ord igl uaul dalla pleiv da Tujetsch che cunfinescha cun la sura numnada alp. Ils possessurs dall’alp han il dretg da diever cun pagar 54 flurins.

Original, pupi, tudestg. Sigil dalla aulta dertgira dalla Cadi.

49. 1732, uost, 2
Memorial pertuccont ils cunfins denter Mustér e Tujetsch a Bugnei.

Original, pupi, romontsch. Senza suttascripziuns ni sigil.

50. 1753, avrel, 17
Josepoh Benedict Freiherr von Rost, uestg da Cuera, relai alla vischnaunca da Tujetsch in uorden ed ina admoniziun pertuccont l’erecziun d’in beneficiat per ina messa marveglia en Tujetsch.

Original, pupi, tudestg. Sigil digl uestg, smaccaus en.

51. 1786, fevrer, 22. (copia dil document)
Brev da dertgira en ina dispeta denter ils vischins da Tschamut ed ils ulteriurs vischins pertuccont cuosts vid casa caplania a Rueras ed ils tscheins d’alp per las alps Surpalits e Maighels.

Original, pergameina, tudestg. Sigiladers: Johann Laurenz Carigiet, da gliez temps mistral dalla Cadi, cul sigil dalla vischnaunca da Mustér. Sigil maunca.

B. Actas
1. 1550 – 1759
Siat acts da dertgira, cunfins Ursera (1 Rechtseröffnung ca. 1670) (en scatla nr. I giufuns)